Phần I: Giới Thiệu Chung Về Thế Giới Sống – Sinh Học Lớp 10
Bài 1: Các Cấp Tổ Chức Của Thế Giới Sống
Nội dung Bài 1: Các Cấp Tổ Chức Của Thế Giới Sống thuộc Phần I: Giới Thiệu Chung Về Thế Giới Sống môn Sinh Học Lớp 10. Qua bài học này các bạn cần phải: Nêu được đặc điểm của các cấp tổ chức nên thế giới sống. Nêu được đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống. Phát triển kĩ năng quan sát và phân tích hình, thảo luận nhóm và làm việc độc lập. Phát triển khả năng tư duy, so sánh, tổng hợp. Hiểu được tầm quan trọng và vận dụng hợp lí kiến thức bài vào trong thực tiễn đời sống. Mời các bạn theo dõi ngay dưới đây nhé.
Các cấp tổ chức của thế giới sống đều là những hệ mở và có khả năng tự điều chỉnh.
Sự sống không ngừng tiến hoá tạo nên một thế giới sống vô cùng đa dạng nhưng lại thống nhất.HocTapHay.Com
I. Các Cấp Tổ Chức Của Thế Giới Sống
Câu hỏi 1 bài 1 trang 6 SGK sinh học lớp 10: Sinh vật khác với vật vô sinh ở những điểm nào?
Giải:
Sinh vật có các đặc trưng sống mà vật vô sinh không có:
– Trao đổi chất và năng lượng (lấy các chất cần thiết và loại bỏ các chất thải ra ngoài)
– Cảm ứng (nhận biết môi trường, phản xạ)
– Sinh trưởng và phát triển (lớn lên, gia tăng về kích thước)
– Sinh sản (tạo ra các cá thể mới)
– Tự điều chỉnh
Để nghiên cứu sự sống các nhà sinh học thường tập trung vào nghiên cứu các đặc điểm của cơ thể sống vì chỉ ở cấp cơ thể mới biểu hiện đầy đủ các đặc tính của sự sống. Tuy nhiên, để hiểu được sự sống ở cấp cơ thể các nhà sinh học còn phải nghiên cứu tất cả các cấp tổ chức dưới và trên cấp cơ thể, từ cấp nhỏ nhất đến cấp lớn nhất như phân tử → bào quan → tế bào → mô → cơ quan → hệ cơ quan → cơ thể → quần thể → quần xã → hệ sinh thái – sinh quyển (hình 1). Học thuyết tế bào cho thấy, mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ một hay nhiều tế bào và các tế bào chỉ được sinh ra bằng cách phân chia tế bào. Như vậy, đối với các cơ thể sinh vật đơn bào thì nghiên cứu sự sống ở cấp tế bào cũng có nghĩa là nghiên cứu sự sống ở cấp cơ thể. Đối với các cơ thể đa bào, nếu muốn biết chúng thực hiện và duy trì các chức năng sống ra sao, chúng ta không những phải tìm hiểu ở cấp tổ chức tế bào và dưới tế bào như đối với các sinh vật đơn bào mà còn phải tìm hiểu các cấp tổ chức trung gian như mô, cơ quan, hệ cơ quan. Như vậy, có thể nói thế giới sinh vật được tổ chức theo thứ bậc rất chặt chẽ, trong đó tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật. Các cấp tổ chức cơ bản của thế giới sống bao gồm : tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã và hệ sinh thái.
Câu hỏi 2 bài 1 trang 6 SGK sinh học lớp 10: Quan sát hình 1 và giải thích các khái niệm: mô, cơ quan, hệ cơ quan, cơ thể, quần thể, quần xã và hệ sinh thái.
Giải:
– Mô: Là tập hợp các tế bào có cùng cấu trúc, cùng phối hợp với nhau thực hiện các chức năng nhất định
– Cơ quan là tập hợp các mô, nhiều cơ quan kết hợp tạo thành các hệ cơ quan.
– Cơ thể là tập hợp các cơ quan, hệ cơ quan và có thể tồn tại độc lập và có đầy đủ các đặc trưng sống.
– Quần thể là 1 nhóm cá thể cùng loài cùng sinh sống trong 1 sinh cảnh, 1 khoảng thời gian xác định, các cá thể của quần thể có thể giao phối với nhau để tạo ra thế hệ sau.
– Quần xã là tập hợp nhiều quần thể khác loài cung chung sống trong 1 sinh cảnh, 1 khoảng thời gian xác định.
– Hệ sinh thái: Bao gồm các quần xã và sinh cảnh.
II. Đặc Điểm Chung Của Các Cấp Tổ Chức Sống
1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc
Thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc, tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức sống cấp trên. Tổ chức sống cấp cao hơn không chỉ có các đặc điểm của tổ chức sống cấp thấp hơn mà còn có những đặc tính nổi trội mà tổ chức sống cấp thấp hơn không có được. Những đặc tính nổi trội ở mỗi cấp tổ chức được hình thành do sự tương tác giữa các bộ phận cấu thành. Ví dụ: từng tế bào thần kinh chỉ có khả năng dẫn truyền xung thần kinh, nhưng tập hợp của khoảng \(10^{12}\) tế bào thần kinh tạo nên bộ não của con người với khoảng \(\)\(10^{15}\) đường liên hệ giữa chúng, đã cho con người có được trí thông minh và trạng thái tình cảm mà ở mức độ từng tế bào không thể có được. Những đặc điểm nổi trội đặc trưng cho thế giới sống như: chuyển hoá vật chất và năng lượng, sinh sản, sinh trưởng và phát triển, cảm ứng, khả năng tự điều chỉnh, khả năng tiến hoá thích nghi với môi trường sống không có gì là siêu tự nhiên. Cấu trúc vật chất được gọi là cơ thể sống được hình thành và tiến hoá do sự tương tác của vật chất theo các quy luật lí, hoá học và được chọn lọc tự nhiên sàng lọc qua hàng triệu triệu năm tiến hoá.
2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh
Sinh vật ở mọi cấp tổ chức đều không ngừng trao đổi vật chất và năng lượng với môi trường. Do đó, sinh vật không chỉ chịu sự tác động của môi trường mà còn góp phần làm biến đổi môi trường.
Mọi cấp tổ chức sống từ thấp đến cao của thế giới sống đều có các cơ chế tự điều chỉnh đảm bảo duy trì và điều hoà sự cân bằng động trong hệ thống, giúp tổ chức sống có thể tồn tại và phát triển. Ví dụ: nồng độ các chất trong cơ thể người luôn luôn được duy trì ở một mức độ nhất định, khi xảy ra mất cân bằng sẽ có các cơ chế điều hoà để đưa về trạng thái bình thường. Nếu cơ thể không còn khả năng tự điều hoà thì cơ thể sẽ phát sinh bệnh và có thể dẫn đến tử vong.
3. Thế giới sống liên tục tiến hoá
Thế giới sinh vật liên tục sinh sôi nảy nở và không ngừng tiến hoá. Sự sống được tiếp diễn liên tục nhờ sự truyền thông tin trên ADN từ tế bào này sang tế bào khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nhờ được kế thừa thông tin di truyền từ những sinh vật tổ tiên ban đầu nên các sinh vật trên Trái Đất đều có những đặc điểm chung. Tuy nhiên, sinh vật luôn có những cơ chế phát sinh các biến dị di truyền và sự thay đổi không ngừng của điều kiện ngoại cảnh luôn chọn lọc, giữ lại các dạng sống thích nghi với môi trường khác nhau. Vì thế, mặc dù có chung một nguồn gốc nhưng các sinh vật luôn luôn tiến hoá tạo nên một thế giới sống vô cùng đa dạng và phong phú.
Câu Hỏi Và Bài Tập
Hướng dẫn giải bài tập sách giáo khoa Bài 1: Các Cấp Tổ Chức Của Thế Giới Sống thuộc Phần I: Giới Thiệu Chung Về Thế Giới Sống môn Sinh Học Lớp 10. Các bài giải có kèm theo phương pháp giải và cách giải khác nhau.
Bài Tập 1 Trang 9 SGK Sinh Học Lớp 10
Thế giới sống được tổ chức như thế nào? Nêu các cấp tổ chức sống cơ bản.
Bài Tập 2 Trang 9 SGK Sinh Học Lớp 10
Đặc tính nổi trội của các cấp tổ chức sống là gì? Nêu một ví dụ.
Bài Tập 3 Trang 9 SGK Sinh Học Lớp 10
Nêu một số ví dụ về khả năng tự điều chỉnh của cơ thể người.
Bài Tập 4 Trang 9 SGK Sinh Học Lớp 10
Hãy chọn câu trả lời đúng nêu dưới đây.
Các loài sinh vật mặc dù rất khác nhau nhưng chúng vẫn có những đặc điểm chung là vì:
a. Chúng sống trong những môi trường giống nhau.
b. Chúng đều được cấu tạo từ tế bào.
c. Chúng đều có chung một tổ tiên.
d. Tất cả các điều nêu trên đều đúng.
Tóm Tắt Lý Thuyết
Lý thuyết Bài 1: Các cấp tổ chức của thế giới sống Sách giáo khoa Sinh học lớp 10 ngắn gọn, đầy đủ, dễ hiểu có sơ đồ tư duy.
I. Các Cấp Tổ Chức Của Thế Giới Sống
– Các cấp tổ chức của thế giới sống:
Nguyên tử → phân tử → bào quan →tế bào → mô → cơ quan → hệ cơ quan → cơ thể →quần thể → quần xã → hệ sinh thái → sinh quyển.
– Các cấp tổ chức sống chính: Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã, hệ sinh thái.
– Học thuyết tế bào: Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ tế bào và các tế bào chỉ được sinh ra bằng cách phân chia tế bào.
Thế giới sinh vật được tổ chức theo thứ bậc rất chặt chẽ, trong đó tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản của sự sống.
II. Đặc Điểm Chung Của Các Cấp Tổ Chức Sống
1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc
– Tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức sống cấp trên.
– Tổ chức sống cao hơn không chỉ có các đặc điểm của tổ chức sống cấp thấp mà còn có những đặc tính nổi trội hơn.
2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh
– Hệ thống mở: Sinh vật ở mọi tổ chức đều không ngừng trao đổi vật chất và năng lượng với môi trường → sinh vật không chỉ chịu sự tác động của môi trường mà còn góp phần làm biến đổi môi trường.
– Mọi cấp độ tổ chức từ sống đến cao đều có các cơ chế tự điều chỉnh để đảm bảo duy trì và điều hòa sự cân bằng trong hệ thống → hệ thống cân bằng và phát triển.
3. Thế giới sống liên tục tiến hóa
– Thế giới sinh vật liên tục sinh sôi nảy nở và không ngừng tiến hóa.
– Các sinh vật trên Trái Đất đều có đặc điểm chung do có chung nguồn gốc nhưng luôn tiến hóa theo nhiều hướng khác nhau à thế giới sống đa dạng và phong phú.
Câu Hỏi Trắc Nghiệm
Câu 1: Các cấp tổ chức cơ bản của thế giới sống bao gồm:
1. Quần xã
2. Quần thể
3. Cơ thể
4. Hệ sinh thái
5. Tế bào
Các cấp tổ chức đó theo trình tự từ nhỏ đến lớn là…
A. 5-3-2-4-1
B. 5-3-2-1-4
C. 5-2-3-1-4
D. 5-2-3-4-1
Câu 2: Hãy chọn câu sau đây có thứ tự sắp xếp các cấp độ tổ chức sống từ thấp đến cao:
A. Cơ thể, quần thể, hệ sinh thái, quần xã
B. Quần xã, quần thể, hệ sinh thái, cơ thể
C. Quần thể, quần xã, cơ thể, hệ sinh thái
D. Cơ thể, quần thể, quần xã, hệ sinh thái
Câu 3: Trong các cấp tổ chức sống dưới đây, cấp nào là lớn nhất ?
A. Tế bào
B. Quần xã
C. Quần thể
D. Bào quan
Câu 4: Tổ chức sống nào sau đây có cấp thấp nhất so với các tổ chức còn lại?
A. Quần thể
B. Quần xã
C. Cơ thể
D. Hệ sinh thái
Câu 5: “Đàn voi sống trong rừng” thuộc cấp độ tổ chức sống nào dưới đây?
A. Cá thể
B. Quần xã
C. Quần thể
D. Hệ sinh thái
Câu 6: Tập hợp nhiều tế bào cùng loại và cùng thực hiện một chức năng nhất định tạo thành:
A. Hệ cơ quan
B. Mô
C. Cơ thể
D. Cơ quan
Câu 7: “Đàn Vọoc chà vá chân nâu ở bán đảo Sơn Trà” thuộc cấp độ tổ chức sống nào dưới đây?
A. Quần xã
B. Hệ sinh thái
C. Quần thể
D. Sinh quyển
Câu 8: Tập hợp các sinh vật sống ở rừng Quốc gia Cúc Phương là
A. Cá thể sinh vật
B. Quần thể sinh vật
C. Quần xã sinh vật
D. Cá thể và quần thể
Câu 9: Các cấp tổ chức của thế giới sống không bao gồm thành phần nào dưới đây?
A. Mô
B. Bào quan
C. Phân tử
D. Nguyên tử
Câu 10: Thành phần nào dưới đây không phải là một cấp tổ chức của thế giới sống?
A. Tế bào thực vật
B. Quần xã sinh vật
C. Nguyên tử
D. Đại phân tử hữu cơ
Câu 11: Trong cơ thể vi khuẩn không tồn tại cấp tổ chức sống nào dưới đây?
A. Tế bào
B. Cơ quan
C. Bào quan
D. Phân tử
Câu 12: Ở cơ thể vi khuẩn cấp tổ chức sống nào dưới đây cao nhất?
A. Tế bào
B. Cơ quan
C. Bào quan
D. Phân tử
Câu 13: Đơn vị tổ chức cơ sở của mọi sinh vật là
A. Các đại phân tử
B. Tế bào
C. Mô
D. Cơ quan
Câu 14: Các sinh vật dù rất khác nhau nhưng chúng vẫn có đặc điểm chung vì
A. Chúng sống trong môi trường giống nhau
B. Chúng đều được cấu tạo từ tế bào
C. Chúng đều có chung một tổ tiên
D. Tất các các câu trên đều đúng
Câu 15: Trong các cấp tổ chức của thế giới sống, cấp tổ chức sống cơ bản nhất là cấp nào
A. Phân tử
B. Bào quan
C. Tế bào
D. Cơ thể
Câu 16: Căn cứ chủ yếu để coi tế bào là đơn vị cơ bản của sự sống là
A. Chúng có cấu tạo phức tạp
B. Chúng được cấu tạo bởi nhiều bào quan
C. Ở tế bào có các đặc điểm chủ yếu của sự sống
D. Cả A, B, C
Câu 17: Tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản của sự sống vì :
A. Có các đặc điểm đặc trưng của sự sống
B. Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ tế bào
C. Tế bào có nhiều bào quan với những chức năng quan trọng
D. Tất cả các tế bào đều có cấu tạo cơ bản giống nhau
Câu 18: Các cấp tổ chức sống không có đặc điểm nào sau đây ?
A. Liên tục tiến hóa
B. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc
C. Là một hệ thống kín
D. Có khả năng tự điều chỉnh
Câu 19: Điều dưới đây đúng khi nói về một hệ thống sống :
A. Một hệ thống mở
B. Có khả năng tự điều chỉnh
C. Thường xuyên trao đổi chất với môi trường
D. Cả A, B, C đều đúng
Câu 20: Tổ chức sống cấp thấp hơn làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức sống cấp cao hơn” giải thích cho nguyên tắc nào của thế giới sống?
A. Nguyên tắc thứ bậc
B. Nguyên tắc mở
C. Nguyên tắc tự điều chỉnh
D. Nguyên tắc bổ sung
Ở trên là nội dung Bài 1: Các Cấp Tổ Chức Của Thế Giới Sống thuộc Phần I: Giới Thiệu Chung Về Thế Giới Sống môn Sinh Học Lớp 10. Trong bài học này các bạn được tìm hiểu kiến thức về các cấp độ tổ chức của thế giới sống, các đặc điểm của tổ chức sống trong sinh quyển. Qua đó các bạn nhận thấy được mối quan hệ giữa các cấp tổ chức từ phân tử đến sinh quyển, sự tiến hoá phức tạp qua từng cấp độ trong sinh giới đều bắt nguồn từ đơn vị của cơ thể là tế bào. Chúc các bạn học tốt Sinh Học Lớp 10.
Trả lời