Chương II: Sinh Trưởng Và Sinh Sản Của Vi Sinh Vật – Sinh Học Lớp 10
Bài 28: Thực Hành: Quan Sát Một Số Vi Sinh Vật
Nội dung Bài 28: Thực Hành: Quan Sát Một Số Vi Sinh Vật thuộc Chương II: Sinh Trưởng Và Sinh Sản Của Vi Sinh Vật môn Sinh Học Lớp 10. Qua bài thực hành các bạn học sinh cần biết được trình tự tiến hành nhuộm đơn vi sinh vật. Quan sát được hình dạng một số loại nấm men, vi khuẩn, nấm mốc và bào tử của nấm mốc. Mô tả được hình dạng, kích thước 1 số loài nấm men. Mời các bạn theo dõi ngay dưới đây.
I. Mục Tiêu
– Quan sát được hình dạng một số loại vi khuẩn trong khoang miệng và nấm trong váng dưa chua để lâu ngày hay nấm men rượu.
– Quan sát được cầu khuẩn và trực khuẩn.
– Vẽ được sơ đồ hình dạng tế bào vi khuẩn.
– Phát hiện được nấm men hình trái xoan, có tế bào nảy chồi dưới kính hiển vi.
– Vẽ được sơ đồ hình dạng tế bào nấm men hoặc nấm dại trong váng dưa.
II. Chuẩn Bị
1. Dụng cụ
Kính hiển vi (vật kính × 10 và × 40), phiến kính và lá kính, que cấy, đèn cồn, giá ống nghiệm, chậu đựng nước rửa, pipet, giấy lọc cắt nhỏ (cỡ 2 × 3cm).
2. Thuốc nhuộm
Chuẩn bị một trong các thuốc nhuộm sau:
– 6 g thuốc nhuộm xanh mêtilen; 100ml êtanol 90%; có thể thay xanh mêtilen bằng màu xanh Victoria, xanh tôluiđin…
– 10 g thuốc nhuộm đỏ (fuchsin kiềm); 100ml êtanol 90%; có thể thay fuchsin đỏ bằng các thuốc kiêm màu đỏ khác như safranin, pirônin…
Các thuốc nhuộm cần được lọc kĩ và giữ trong lọ thuỷ tinh màu tối có nút mài. Trước buổi thí nghiệm cần pha dung dịch gốc với nước cất vô trùng theo tỉ lệ khác nhau tuỳ theo mục đích sử dụng (thường theo tỉ lệ 1 phần dung dịch gốc và 10 phần nước cất).
3. Mẫu vật
– Nấm men: Nên chuẩn bị trước giống nấm men rượu (Saccharomyces cerevisiae). Ở những nơi không có giống nấm men rượu có thể thay bằng nấm dại của váng dưa, váng cà muối chua để lâu ngày, hoặc dùng bánh men tán nhỏ.
– Nấm mốc: Đối với lớp khá có thể chuẩn bị trước một số nấm mốc bằng cách để vỏ cam, vỏ quýt hay cơm nguội… trong hộp Pêtri một tuần trước buổi thí nghiệm hoặc tiêu bản làm săn.
– Vi khuẩn trong khoang miệng.
III. Nội Dung Và Cách Tiến Hành
1. Nhuộm đơn phát hiện vi sinh vật trong khoang miệng
Nhuộm đơn là phương pháp nhuộm chỉ sử dụng một loại thuốc nhuộm màu. Vi sinh vật sau khi nhuộm đơn sẽ trông thấy rõ hơn khi để tươi.
Tiến hành như sau:
– Nhỏ một giọt nước cất lên phiến kính.
– Dùng tăm tre lấy một ít bựa răng ở trong miệng.
– Đặt bựa răng vào cạnh giọt nước, làm thành dịch huyền phù, dàn mỏng.
– Họng khô tự nhiên hoặc hở nhẹ vài lượt phía trên cao của ngọn lửa đèn cồn.
– Đặt miếng giấy lọc lên tiêu bản và nhỏ một giọt dịch thuốc nhuộm lên trên giấy lọc, để 15 – 20 giây, rồi bỏ giấy lọc ra.
– Rửa nhẹ tiêu bản bằng nước cất, hong khô và soi kính (lúc đầu dùng vật kính × 10, sau đó × 40).
2. Nhuộm đơn phát hiện tế bào nấm men
Tiến hành như sau:
– Lấy một ít giống nấm men thuần khiết hoặc ít váng dưa, váng cà, hoặc bóp bánh men thả vào dung dịch đường 10% trước 2 – 3 giờ.
– Làm tiêu bản theo các bước như thí nghiệm 1 và soi kính.
Trong khoang miệng của người có một hệ vi sinh vật đặc trưng, đó là các liên cầu khuẩn, tụ cầu khuẩn, trực khuẩn lactic và một số dạng nấm men… Học sinh có thể tham khảo một số hình dạng vi khuẩn sau đây để đối chiếu với các vi khuẩn trong khoang miệng và nấm men mà các em quan sát được.
IV. Thu Hoạch
– Học sinh viết bản thu hoạch theo các mục tiêu của từng thí nghiệm trên.
– Nếu còn thời gian, học sinh trả lời thêm các câu hỏi sau:
1. Qua thực nghiệm em thấy dễ phát hiện loại tế bào vi sinh vật nhân thực hay vi sinh vật nhân sơ? Vì sao?
Giải: Qua thực nghiệm sẽ thấy vi sinh vật nhân thực (nấm men) dễ quan sát hơn vi sinh vật nhân sơ do vi sinh vật nhân thực có kích thước khoảng 7-10 µm lớn hơn rất nhiều lần kích thước vi sinh vật nhân sơ (1-2µm).
2. Mẹ thường nhắc con: “Ăn kẹo xong phải súc miệng nhiều lần hoặc đánh răng, nếu không rất dễ bị sâu răng”. Lời khuyên ấy dựa trên cơ sở khoa học nào?
Giải: Trong khoang miệng có rất nhiều loại vi khuẩn đặc trưng như trực khuẩn và cầu khuẩn, nấm men… trong số đó luôn có nhóm vi khuẩn lactic phổ biến là Streptococcus mutans là loại lên men lactic đồng hình. Khi ăn kẹo xong mà không súc miệng hay đánh răng thì trong miệng sẽ có đường. Vi khuẩn này sẽ tiến hành chuyển đường thành axit lactic ăn mòn men răng, tạo điều kiện cho các loại vi sinh vật khác tấn công răng, gây sâu răng.
3. Khi còn ở trong bụng mẹ, trong khoang miệng của đứa trẻ có vi sinh vật không? Khi nào trong khoang miệng của đứa trẻ bắt đầu có vi sinh vật?
Giải: Khi đứa trẻ còn ở trong bụng mẹ thì khoang miệng không có vi sinh vật. Nhưng khi đứa trẻ được sinh ra, cất tiếng khóc đầu tiên thì vi sinh vật từ không khí sẽ xâm nhập vào khoang miệng. Sau đó, đứa trẻ bú sữa mẹ, chạm vào các đồ vật hay người lớn chạm vào bé cũng góp phần làm lây nhiễm vi sinh vật cho trẻ.
Em có biết?
Xoắn thể giang mai (Treponema pallidum) là loại vi khuẩn Gram âm lớn (5 – 18μm) có từ 6 – 12 vòng xoắn, có màng bảo với sợi trục ở bên trong, chúng chuyển động nhờ có sợi trục. Xoắn thể giang mai lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp từ người bệnh sang người lành (máu, giao hợp), truyền từ mẹ sang con. Biểu hiện ban đầu là nổi các nốt đỏ, phồng lên, rất dễ lây lan, khi mụn ở mắt có thể gây mù mắt, phụ nữ mất khả năng sinh con. Ở giai đoạn đầu có thể chữa bằng các thuốc kháng sinh theo đơn của bác sĩ.
Chlamydia trachomatis là một loại cầu khuẩn Gram âm (0,2 – 1,5μm), chỉ sinh sản trong túi tiết tế bào chất của tế bào chủ, chúng kí sinh bắt buộc nhiều loại động vật có vú và chim. Chlamydia trachomatis lây nhiễm ở người, gây bệnh đau mắt hột và một số bệnh đường niệu sinh dục.
Trả lời