Bài 30: Truyền Tin Qua Xináp

Chương II: Cảm Hứng – Sinh Học Lớp 11

Bài 30: Truyền Tin Qua Xináp

Nội dung Bài 30: Truyền Tin Qua Xináp thuộc Chương II: Cảm Hứng môn Sinh Học Lớp 11. Qua bài học này các bạn sẽ vẽ hoặc mô tả được cấu tạo của xináp. Trình bày được quá trình truyền tin qua xináp. Trình bày được cách lan truyền của điện thế hoạt động trên sợi thần kinh có bao miêlin và không có bao miêlin. Mời các bạn theo dõi ngay dưới đây.

I. Khái Niệm Xináp

Xináp là diện tiếp xúc giữa tế bào thần kinh với tế bào thần kinh, giữa tế bào thần kinh với loại tế bào khác như tế bào cơ, tế bào tuyến… (hình 30.1).

II. Cấu Tạo Của Xináp

Có 2 loại xináp: xináp hoá học và xináp điện. Xináp hoá học là loại xináp phổ biến ở động vật. Nội dung bài này chỉ đề cập đến xináp hoá học.

Câu hỏi 1 bài 30 trang 121 SGK sinh học lớp 11: Nghiên cứu hình 30.2 và mô tả cấu tạo của xináp hoá học.

Giải: Cấu tạo xináp hóa học gồm 3 bộ phận:

Chùy xináp: Ngoài có màng bao bọc gọi là màng trước xinap. Trong chùy xinap có chứa ty thể và các bóng chứa chất trung gian hóa học (axêtincôlin, norađrênalin, đôpamin, serôtônin,…..)

Khe xináp: Là 1 khe nhỏ nằm giữa màng trước và màng sau xinap.

Màng sau xináp: Trên màng có các thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học. Có các enzim đặc hiệu có tác dụng phân giải chất trung gian hóa học. Chất trung gian hóa học phổ biến nhất ở thú là axêtincôlin và norađrênalin.

Mỗi xináp chỉ có một loại chất trung gian hoá học. Chất trung gian hoá học phổ biến nhất ở thú là axêtincôlin và norađrênalin. Ngoài ra, còn nhiều chất trung gian hoá học khác như đôpamin, serôtônin,…

III. Quá Trình Truyền Tin Qua Xináp

Thông tin truyền dưới dạng xung thần kinh khi đến xináp tiếp tục được truyền qua xináp.

Quá trình truyền tin qua xináp (ví dụ, xináp có chất trung gian hoá học là axêtincôlin) được thể hiện qua sơ đồ hình 30.3.

Như vậy, thông tin được truyền qua xináp nhờ chất trung gian hoá học.

Sau khi điện thế hoạt động hình thành ở màng sau và lan truyền đi tiếp, thì enzim axêtincolinesteraza có ở màng sau sẽ phân huỷ axêtincôlin thành axêtat và côlin. Hai chất này quay trở lại màng trước, đi vào chuỳ xináp và được tái tổng hợp lại thành axêtincôlin chứa trong các bóng xináp.

Câu hỏi 2 bài 30 trang 122 SGK sinh học lớp 11: Nghiên cứu hình 30.3 và trả lời các câu hỏi sau:

– Quá trình truyền tin qua xináp diễn ra như thế nào?

– Tại sao tin được truyền qua xináp chỉ theo một chiều, từ màng trước qua màng sau mà không thể theo chiều ngược lại?

Giải:

– Quá trình truyền tin qua xináp gồm 3 giai đoạn:

1. Xung thần kinh lan truyền đến chùy xináp và làm \(Ca^{2+}\) đi vào trong chùy xináp.

2. \(Ca^{2+}\) làm cho các bóng chứa chất trung gian hóa học gắn vào màng trước và vỡ ra. Chất trung gian hóa học đi qua khe xináp đến màng sau.

3. Chất trung gian hóa học gắn vào thụ thể ở màng sau gây xuất hiện điện thế hoạt động ở màng sau. Điện thế hoạt động (xung thần kinh) hình thành lan truyền đi tiếp.

– Điện thế hoạt động lan truyền qua xináp chỉ theo một chiều là do phía màng sau không có chất trung gian hóa học để đi về phía màng trước và ở màng trước không có thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học.

Câu Hỏi Và Bài Tập

Bài Tập 1 Trang 123 SGK Sinh Học Lớp 11

Vẽ sơ đồ cấu tạo xináp.

Bài Tập 2 Trang 123 SGK Sinh Học Lớp 11

Chất trung gian hóa học có vai trò như thế nào trong truyền tin qua xináp?

Bài Tập 3 Trang 123 SGK Sinh Học Lớp 11

Đánh dấu X vào ô \(\)\(\Box\) cho câu đúng về xináp:

\(\Box\) A. Tốc độ truyền tin qua xináp hoá học chậm hơn so với tốc độ lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh không có bao miêlin.

\(\Box\) B. Tất cả các xináp đều có chứa chất trung gian hoá học là axêtincôlin.

\(\Box\) C. Truyền tin khi qua xináp hoá học có thể không cần chất trung gian hoá học.

\(\Box\) D. Xináp là diện tiếp xúc của các tế bào cạnh nhau.

Bài Tập 4 Trang 123 SGK Sinh Học Lớp 11

Tại sao xung thần kinh được dẫn truyền trọng một cung phản xạ chỉ theo một chiều?

Em có biết?

Chất curare có trong một loại cây ở Nam Mĩ có tác dụng phong toả màng sau xináp thần kinh – cơ và gây liệt cơ. Trước kia, những người thổ dân Nam Mĩ thường tẩm chất curare vào đầu các mũi tên để săn bắn. Khi bị trúng tên, các con thú không thể chạy được nữa và ngã xuống vì xung thần kinh từ não không thể đến được cơ xương.

---

Tóm Tắt Lý Thuyết

Lý thuyết Bài 30: Truyền tin qua Xináp vật Sách giáo khoa sinh học lớp 11 ngắn gọn, đầy đủ, dễ hiểu, có sơ đồ tư duy tóm tắt lý thuyết.

1. Khái niệm Xináp

Xináp là diện tiếp xúc giữa tế bào thần kinh với tế bào thần kinh, giữa tế bào thần kinh với loại tế bào khác.

2. Cấu tạo Xináp

Mỗi xináp chỉ có một loại chất trung gian hóa học. Chất trung gian hóa học phổ biến nhất ở động vật có vú là axêtincôlin và norađrênalin. Ngoài ra, còn nhiều chất trung gian hóa học khác như đôpamin, serôtônin…

3. Quá trình truyền tin qua xináp

Quá trình truyền tin qua xináp gồm các giai đoạn:

– Xung thần kinh lan truyền đến chùy xináp và làm \(Ca^{++}\) đi vào trong chùy xináp.

– \(Ca^{++}\) làm cho các bóng chứa chất trung gian hóa học gắn vào màng trước và vỡ ra. Chất trung gian hóa học đi qua khe xináp đến màng sau.

– Chất trung gian hóa học gắn vào thụ thể ở màng sau gây xuất hiện điện thế hoạt động ở màng sau. Điện thế hoạt động (xung thần kinh) hình thành lan truyền đi tiếp.

---

Câu Hỏi Trắc Nghiệm

Câu 1: Xináp là:

A. Nơi tiếp xúc giữa chùm tận cùng của nơron này với sợi nhánh của nơron khác hoặc cơ quan đáp ứng.

B. Nơi tiếp xúc giữa sợi trục của nơron này với sợi nhánh của nơron khác.

C. Nơi tiếp xúc giữa các nơron với nhau.

D. Nơi tiếp xúc giữa sợi trục của tế bào thần kinh này với thân của tế bào thần kinh bên cạnh.

Câu 2: Xináp là diện tiếp xúc giữa

A. các tế bào ở cạnh nhau

B. tế bào thần kinh với tế bào tuyến

C. tế bào thần kinh với tế bào cơ

D. các tế bào thần kinh với nhau hay giữa tế bào thần kinh với tế bào khác loại (tế bào cơ, tế bào tuyến,…)

Câu 3: Xinap cấu tạo gồm các bộ phận

A. Xináp hóa học và xinap điện

B. khe xináp, cúc xinap, màng xinap

C. chùy xináp, khe xinap, màng sau xinap

D. màng sau, màng giữa và màng trước xinap

Câu 4: Cấu trúc cơ bản của một xinap gồm có:

A. Khe xinap; các thụ thể trên màng sau xinap

B. Các ti thể, bóng xinap, các chất trung gian hóa học

C. Màng trước xinap, khe xinap, màng sau xinap

D. Màng trước xinap, bóng xinap, màng sau xinap

Câu 5: Trong xináp, chất trung gian hóa học nằm ở

A. màng trước xináp

B. chùy xináp

C. màng sau xináp

D. khe xináp

Câu 6: Các chất trung gian hóa học trong xinap được chứa trong:

A. Ti thể trong chùy xinap

B. Các thụ thể ở màng sau xinap

C. Các vi ống của chùy xinap và sợi thần kinh

D. Các bóng xinap trong chùy xinap

Câu 7: Chất trung gian hóa học phổ biến nhất ở động vật có vú là

A. axêtincôlin và đôpamin

B. a xê tin cô lin và serôtônin

C. serôtônin và norađrênalin

D. axêtincôlin và norađrênalin

Câu 8: Thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học nằm ở

A. màng trước xináp

B. khe xináp

C. chùy xináp

D. màng sau xináp

Câu 9: Màng sau xinap có các

A. thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học

B. các vi ống của chùy xinap

C. bóng xinap

D. Cả A, B và C

Câu 10: Yếu tố không thuộc thành phân xináp là :

A. khe xináp

B. cúc xináp

C. các ion \(Ca^{2+}\)

D. màng sau xináp

Câu 11: Yếu tố không thuộc thành phân xináp là :

A. bóng xináp

B. chùy xináp

C. Thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học

D. các ion \(Ca^{2+}\)

Câu 12: Vai trò của ion \(Ca^{2+}\) trong sự chuyển xung điện qua xináp:

A. Tạo môi trường thích hợp để các chất trung gian hoá học hoạt động.

B. Xúc tác sự tổng hợp chất trung gian hoá học.

C. Tăng cường tái phân cực ở màng trước xináp .

D. Kích thích gắn túi chứa chất trung gian hoá học vào màng trước xináp và vỡ ra.

Câu 13: Ion nào có tác dụng làm cho 1 số bóng chứa chất trung gian hóa học gắn vào màng trước và vỡ ra:

A. \(Ca^{2+}.\)

B. \(Na^+.\)

C. \(K^+.\)

D. \(H^+.\)

Câu 14: Quá trình truyền tin qua xináp hóa học diễn ra theo trật tự nào?

A. Khe xináp → màng trước xináp → chuỳ xináp → màng sau xináp.

B. Màng sau xináp → khe xináp → chuỳ xináp → màng trước xináp.

C. Chuỳ xináp → màng trước xináp → khe xináp → màng sau xináp.

D. Màng trước xináp → chuỳ xináp → khe xináp → màng sau xináp.

Câu 15: Xung thần kinh được truyền qua xinap theo thứ tự?

A. Chùy xináp → khe xináp → màng sau xináp → màng trước xináp.

B. Khe xináp → màng trước xináp → chuỳ xináp → màng sau xináp.

C. Màng trước xináp → chuỳ xináp → khe xináp → màng sau xináp.

D. Chuỳ xináp → màng trước xináp → khe xináp → màng sau xináp.

Câu 16: Do đâu các bóng chứa chất trung gian hóa học bị vỡ?

A. \(K^+\) từ ngoài dịch mô tràn vào dịch tế bào ở bóng xi náp

B. \(Na^+\) từ ngoài dịch mô tràn vào dịch tế bào ở bóng xi náp

C. \(Ca^{2+}\) từ ngoài dịch mô tràn vào dịch tế bào ở bóng xi náp

D. \(SO_4^{2-}\) từ ngoài dịch mô tràn vào dịch tế bào ở bóng xi náp

Câu 17: Các bóng chứa chất trung gian hóa học bị vỡ khi?

A. \(Ca^{2+}\) từ ngoài dịch mô tràn vào dịch tế bào ở bóng xi náp

B. \(Na^+\) từ ngoài dịch mô tràn vào dịch tế bào ở bóng xi náp

C. \(K^+\) từ ngoài dịch mô tràn vào dịch tế bào ở bóng xi náp

D. \(H^+\) từ ngoài dịch mô tràn vào dịch tế bào ở bóng xi náp

Câu 18: Khi các bóng xináp bị vỡ, các chất trung gian hóa học sẽ được giải phóng vào

A. dịch mô

B. dịch bào

C. màng trước xi náp

D. khe xináp

Câu 19: Các bóng xináp gắn vào màng trước xinap và vỡ ra, giải phóng chất trung gian hóa học vào?

A. chùy xinap

B. khe xináp

C. màng trước xi náp

D. màng sau xinap

Câu 20: Khi nào xuất hiện điện thế hoạt động ở màng sau xináp?

A. Chất trung gian gian hóa học đi vào khe xináp

B. Chất trung gian hóa học gắn vào thụ thể ở màng sau xináp

C. Chất trung gian hóa học tiếp xúc màng trước xináp

D. Xung thàn kinh ở màng trước lan truyền đến màng sau xináp

---

Ở trên là nội dung Bài 30: Truyền Tin Qua Xináp thuộc Chương II: Cảm Hứng môn Sinh Học Lớp 11. Qua bài học phần nào giúp các bạn hiểu thế nào là xináp, cấu tạo của xináp như thế nào? Quá trình truyền tin ở xinap xảy ra như thế nào? Chúc các bạn học tốt Sinh Học Lớp 11.