Chương I: Sinh Vật Và Môi Trường – Sinh Học Lớp 9
Bài 44: Ảnh Hưởng Lẫn Nhau Giữa Các Sinh Vật
Nội dung Bài 44: Ảnh Hưởng Lẫn Nhau Giữa Các Sinh Vật thuộc Chương I: Sinh Vật Và Môi Trường môn Sinh Học Lớp 9. Giúp các bạn hiểu và trình bày được thế nào nhân tố sinh vật. Nêu được mối quan hệ giữa các sinh vật cùng loại và sinh vật khác loài. Thấy được lợi ích của mối quan hệ giữa các sinh vật.
Các sinh vật cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong các nhóm cá thể. Tuy nhiên, khi gặp điều kiện bất lợi các cá thể cùng loài cạnh tranh nhau dẫn tới một số cá thể sống tách ra khỏi nhóm.
Trong mối quan hệ khác loài, các sinh vật hoặc hỗ trợ hoặc đối địch với ới nhau. Quan hệ hỗ trợ là mối quan hệ có lợi (hoặc ít nhất không có hại) cho tất cả các sinh vật. Trong quan hệ đối địch, một bêm sinh vật được lợi còn bên kia bị hại hoặc cả hai bên cùng bị hại.HocTapHay.Com
Mỗi sinh vật sống trong môi trường đều trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng tới các sinh vật khác ở xung quanh.
I. Quan Hệ Cùng Loài
Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành nên nhóm cá thế. Ví dụ: nhóm cây thông, nhóm cây bạch đàn, đàn kiến, bầy trâu…. Các sinh vật trong một nhóm thường hỗ trợ hoặc cạnh tranh lẫn nhau.
Câu hỏi 1 bài 44 trang 131 SGK sinh học lớp 9: Quan sát các hình trên và trả lời các câu hỏi sau:
– Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng rẽ?
– Trong tự nhiên, động vật sống thành bầy đàn có lợi gì?
Trả lời:
Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có tác dụng giảm bớt sức thổi của gió, làm cây không bị đổ, bị gãy.
Động vật sống thành bầy đàn có lợi trong việc tìm kiếm được nhiều thức ăn hơn, phát hiện kẻ thù nhanh hơn và tự vệ tốt hơn.
Gặp điều kiện bất lợi (ví dụ : môi trường sống thiếu thức ăn hoặc nơi ở chật chội, số lượng cá thể tăng quá cao, con đực tranh giành nhau con cái …) các cá thể trong nhóm cạnh tranh nhau gay gắt, dẫn tới một số cá thể phải tách ra khỏi nhóm.
Câu hỏi 2 bài 44 trang 131 SGK sinh học lớp 9: Hãy tìm câu đúng trong số các câu sau:
– Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể.
– Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng.
– Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng.
Trả lời:
Câu trả lời đúng là: Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm khả năng cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt thức ăn trong rừng.
II. Quan Hệ Khác Loài
Các sinh vật khác loài có quan hệ hoặc hỗ trọ hoặc đối địch (bảng 44):
Bảng 44. Các mối quan hệ khác loài
| Quan hệ | Đặc điểm | |
| Hỗ trợ | Cộng sinh | Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật. |
| Hội sinh | Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và không có hại. | |
| Đối địch | Cạnh tranh | Các sinh vật khác loài tranh giành nhau thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. |
| Kí sinh, nửa kí sinh | Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu… từ sinh vật đó. | |
| Sinh vật ăn sinh vật khác | Gồm các trường hợp: động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt con mồi, thực vật bắt sâu bọ… | |
Câu hỏi 3 bài 44 trang 132 SGK sinh học lớp 9: Trong các ví dụ sau đây, quan hệ nào là hỗ trợ và đối địch?
– Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thu nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp (hình 44.2).
– Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển, năng suất lúa giảm.
– Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ.
– Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.
– Địa y sống bám trên cành cây.
– Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
– Dễ và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.
– Giun đũa sống trong ruột người
– Vi khuẩn sống trong nốt sần của rễ cây họ Đậu
– Cây nắp ấm bắt côn trùng
Trả lời:
Quan hệ hỗ trợ gồm:
– Cộng sinh: tảo và nấm trong địa y; vi khuẩn trong nốt sần của rễ cây đậu.
– Hội sinh: cá ép và rùa; địa y bám trên cành cây.
Quan hệ đối kháng gồm:
– Cạnh tranh: lúa và cỏ dại; dê và bò.
– Kí sinh: rận, bét kí sinh trên trâu, bò; giun đũa kí sinh trong cơ thể người.
– Sinh vật ăn sinh vật ăn sinh vật khác: hươu, nai và hổ; cây nắp ấm và côn trùng.
Câu hỏi 4 bài 44 trang 133 SGK sinh học lớp 9: Sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch của các sinh vật khác loài là gì?
Trả lời:
Quan hệ hỗ trợ là mối quan hệ giữa các loài sinh vật mà trong đó các loài sinh vật tham gia đều có lợi hoặc ít nhất không có hại.
Quan hệ đối địch là mối quan hệ giữa các loài sinh vật mà trong đó một bên sinh vật được lợi còn bên kia bị hại hoặc cả hai bên cùng bị hại.
Câu Hỏi Và Bài Tập
Hướng dẫn giải bài tập sách giáo khoa Bài 44: Ảnh Hưởng Lẫn Nhau Giữa Các Sinh Vật thuộc Chương I: Sinh Vật Và Môi Trường môn Sinh Học Lớp 9. Các bài giải có kèm theo phương pháp giải và cách giải khác nhau.
Bài Tập 1 Trang 134 SGK Sinh Học Lớp 9
Các sinh vật cùng loài hỗ trợ hoặc cạnh tranh lẫn nhau trong những điều kiện nào?
Bài Tập 2 Trang 134 SGK Sinh Học Lớp 9
Quan hệ giữa các cá thể trong hiện tượng tự tỉa ở thực vật là mối quan hệ gì? Trong điều kiện nào hiện tượng tự tỉa diễn ra mạnh mẽ?
Bài Tập 3 Trang 134 SGK Sinh Học Lớp 9
Hãy tìm thêm các ví dụ minh họa quan hệ hỗ trợ và đối địch của các sinh vật khác loài. Trong các ví dụ đó, những sinh vật nào là sinh vật được lợi hoặc bị hại?
Bài Tập 4 Trang 134 SGK Sinh Học Lớp 9
Trong thực tiễn sản xuất, cần phải làm gì để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng?
Em Có Biết?
Hiện tượng hỗ trợ phổ biến giữa các cá thể thực vật cùng loài là rễ của các cây sống gần nhau nối liền với nhau (hiện tượng liền rễ). Những cá thể này có quan hệ trao đổi chất rất chặt chẽ với nhau. Nếu một cá thể bị chặt phần thân cây thì bộ phận rễ còn lại của cây đó vẫn hút nước và muối khoáng trong đất và dẫn truyền sang cây bên cạnh thông qua các rễ liền nhau. Đồng thời rễ của cây bị chặt vẫn nhận được đủ chất hữu cơ cần thiết từ cây không bị chặt. Các cây thông nhựa có hiện tượng liền rễ sinh trưởng nhanh hơn các cây sống riêng rẽ và có khả năng chịu hạn tốt hơn.
Trong mối quan hệ khác loài, ngoài các quan hệ cạnh tranh, kí sinh, sinh vật ăn sinh vật khác còn có nhiều mối quan hệ khác như quan hệ ức chế cảm nhiễm, quan hệ hợp tác… Quan hệ ức chế cảm nhiễm là quan hệ trong đó loài sinh vật này ức chế sự phát triển hoặc sinh sản của loài sinh vật khác bằng cách tiết ra môi trường những chất độc (ví dụ : tảo giáp ức chế, thậm chí có thể gây tử vong cho nhiều loài tôm, cá,… bằng cách gây hiện tượng “nước đỏ” – tiết chất độc vào môi trường nước). Quan hệ hợp tác cũng giống như quan hệ cộng sinh nhưng hai loài không phụ thuộc nhau chặt chẽ, không nhất thiết phải thường xuyên sống với nhau (ví dụ: quan hệ giữa chim sáo và trâu hoặc quan hệ giữa nhan biến và cò làm tố cùng nhau thành tập đoàn…).
Tóm Tắt Lý Thuyết
Lý thuyết Bài 44: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật Sách giáo khoa Sinh học lớp 9 ngắn gọn, đầy đủ, dễ hiểu có sơ đồ tư duy.
I. Quan Hệ Cùng Loài
– Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành nên nhóm cá thể.
– Trong một nhóm cá thể, chúng có mối quan hệ hỗ trợ hoặc cạnh tranh nhau.
+ Chúng hỗ trợ nhau trong việc trống lại kẻ thù, di cư, tìm kiếm thức ăn, chống chọi với môi trường…
+ Tuy nhiên, khi gặp điều kiện bất lợi (thiếu thức ăn, nơi ở, số lượng cá thể tăng quá cao…) các cá thể trong nhóm sẽ cạnh tranh lẫn nhau.
Khi đó dẫn tới hiện tượng các cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng.
II. Quan Hệ Khác Loài
– Các sinh vật khác loài có mối quan hệ hỗ trợ hoặc đối địch nhau.
| Quan hệ | Đặc điểm | Ví dụ | |
| Hỗ trợ | Cộng sinh | Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật. | Cộng sinh giữa nấm và tảo thành địa y |
| Hội sinh | Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và không có hại. | Địa y sống bám trên cành cây Cá ép sống báo vào rùa biển |
|
| Đối địch | Cạnh tranh | Các sinh vật khác loài tranh giành nhau thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. | Trên 1 cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển làm giảm năng suất lúa |
| Kí sinh, nửa kí sinh | Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu… từ sinh vật đó. | Rận và bét sống trên da trâu, bò, hut máu của trâu, bò. Giun đũa sống trong ruột người. |
|
| Sinh vật ăn sinh vật khác | Gồm các trường hợp: động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt con mồi, thực vật bắt sâu bọ… | Hươu, nai bị hổ săn bắt làm thức ăn Cây nắp ấp bắt mồi |
|
Câu Hỏi Trắc Nghiệm
Câu 1: Hiện tượng rễ của các cây cùng loài sống gần nhau nối liền với nhau biểu thị mối quan hệ gì?
A. Hỗ trợ
B. Cộng sinh
C. Hội sinh
D. Cạnh tranh
Câu 2: Hãy lựa chọn phát biểu đúng trong các phát biểu sau:
A. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể.
B. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nguồn thức ăn nhanh chóng.
C. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn.
D. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng nguồn thức ăn.
Câu 3: Quan hệ cộng sinh là
A. sự hợp tác cùng có lợi giữa các sinh vật cùng loài.
B. sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .
C. sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi cũng không có hại.
D. sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu… từ sinh vật đó.
Câu 4: Ví dụ nào dưới đây biểu hiện quan hệ cộng sinh?
A. Địa y sống bám trên cành cây.
B. Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
C. Vi khuẩn sống trong nốt sần của cây họ đậu.
D. Giun đũa sống trong ruột người.
Câu 5: Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm do nguyên nhân nào?
A. Môi trường sống thiếu thức ăn hoặc nơi ở chật chội.
B. Số lượng cá thể tăng quá cao.
C. Con đực tranh giành nhau con cái.
D. Cả 3 đáp án trên đều đúng.
Câu 6: Sự hợp tác có lợi giữa các loài sinh vật là quan hệ
A. hỗ trợ
B. cộng sinh
C. hội sinh
D. cạnh tranh
Câu 7: Ví dụ về nhạn biển và cò làm tổ cùng nhau thành tập đoàn là quan hệ
A. hỗ trợ
B. hội sinh
C. hợp tác
D. cạnh tranh
Câu 8: Ví dụ về tảo gây tử vong cho nhiều loài tôm, cá… bằng cách tiết chất độc vào môi trường nước gây hiện tượng thủy triều đỏ thuộc quan hê
A. cạnh tranh
B. ức chế – cảm nhiễm
C. đối địch
D. sinh vật này ăn sinh vật khác
Câu 9: Trong điều kiện nào hiện tượng tự tỉa thưa diễn ra mạnh mẽ?
A. Số lượng cây mọc nhiều trong một diện tích nhỏ.
B. Cây thiếu ánh sáng.
C. Cây không lấy đủ dinh dưỡng.
D. Cả 3 ý trên đều đúng
Câu 10: Cho các ví dụ sau
1. Hoa lan sống trên các cành gỗ mục trong rừng.
2. Địa y sống bám trên cành cây.
3. Tầm gửi sống bám trên cây thân gỗ.
4. Vi khuẩn sống trong nốt sần các cây họ đậu.
Trong các ví dụ trên, có bao nhiêu ví dụ biểu hiện quan hệ kí sinh-nửa kí sinh?
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4
Câu 11: Quan hệ sinh vật này ăn sinh vật khác gồm có
A. Động vật ăn thực vật.
B. Động vật ăn thịt con mồi.
C. Thực vật bắt sâu bọ.
D. Tất cả các đáp án trên
Câu 12: Cho các phát biểu sau
1) Các sinh vật sống cùng loài thường hỗ trợ hoặc cạnh tranh lẫn nhau.
2) Trong mối quan hệ khác loài, các sinh vật hỗ trợ hoặc đối địch với nhau.
3) Địa y sống bám trên cây gỗ thuộc quan hệ ký sinh- bán kí sinh.
4) Tảo biển tiết chất độc vào môi trường nước gây tử vong cho nhiều loài tôm cá thuộc quan hệ ức chế cảm nhiễm.
Trong các phát biểu trên, các phát biểu đúng là
A. (1), (2), (3)
B. (1), (2), (4)
C. (1), (3), (4)
D. (2), (3), (4)
Câu 13: Nhạn biển và cò làm tổ cùng nhau thành tập đoàn thuộc quan hệ
A. cộng sinh
B. hội sinh
C. hợp tác
D. kí sinh-nửa kí sinh
Ở trên là nội dung Bài 44: Ảnh Hưởng Lẫn Nhau Giữa Các Sinh Vật thuộc Chương I: Sinh Vật Và Môi Trường môn Sinh Học Lớp 9. Qua bài học này các em sẽ được tìm hiểu về nhân tố sinh vật, mối quan hệ giữa các sinh vật cùng loài và khác loài và đặc điểm của các mối quan hệ này. Chúc các bạn học tốt Sinh Học Lớp 9.
Trả lời