Chương III: Con Người, Dân Số Và Môi Trường – Sinh Học Lớp 9
Bài 54: Ô Nhiễm Môi Trường
Nội dung Bài 54: Ô Nhiễm Môi Trường thuộc Chương III: Con Người, Dân Số Và Môi Trường môn Sinh Học Lớp 9. Giúp các bạn nắm được và hiểu rõ các tác động của con người tới môi trường qua các thời kỳ xã hội đã làm cho môi trường tự nhiên suy thoái và ô nhiễm. Giúp các bạn hiểu được khái niệm ô nhiễm môi trường, nắm được các tác nhân gây ô nhiễm môi trường và nguồn gốc phát sinh. Mời các bạn theo dõi ngay dưới đây.
Ô nhiễm môi trường chủ yếu do hoạt động của con người gây ra nhac việc đốt cháy nhiên liệu (củi, than, dầu mỏ, khí đốt…), trong công nghiệp giao thông vận tải và đun nấu… và do một số hoạt động của tự nhiên như núi lửa, lũ lụt…
Các loại thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, diệt nấm… dùng không đúng cách và dùng quá liều lượng sẽ có tác động bất lợi tới toàn bộ hệ sinh thải và ảnh hưởng tới sức khoẻ của con người.
Ô nhiễm môi trường tạo điều kiện cho nhiều loại sinh vật gây bệnh cho người và động vật phát triển. Mỗi người cần phải tích cực chống ô nhiễm môi trường để phòng bệnh.HocTapHay.Com
I. Ô Nhiễm Môi Trường Là Gì?
– Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất vật lí, hoá học, sinh học của môi trường bị thay đổi, gây tác hại tới đời sống của con người và các sinh vật khác.
– Ô nhiễm chủ yếu do hoạt động của con người gây ra. Ngoài ra, ô nhiễm còn do một số hoạt động của tự nhiên: núi lửa phun nham thạch gây nhiều bụi bặm, thiên tai lũ lụt tạo điều kiện cho nhiều loài vi sinh vật gây bệnh phát triển…
II. Các Tác Nhân Chủ Yếu Gây Ô Nhiễm
1. Ô nhiễm do các chất khí thải ra từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt
Các khí thải độc hại cho cơ thể sinh vật: khí cacbon ôxit \(\)\((CO)\), khí lưu huỳnh điôxit \((SO_2)\), khí cacbônic \((CO_2)\), nitơ điôxit \((NO_2)\)… và bụi.
Nguyên nhân gây ô nhiễm khí thải rất đa dạng nhưng chủ yếu là do quá trình đốt cháy nhiên liệu: gỗ củi, than đá, dầu mỏ, khí đốt,…
Câu hỏi 1 bài 54 trang 161 SGK sinh học lớp 9:
– Quan sát hình 54.1 và điền tiếp vào bảng 54.1 các ngyên nhân gây ô nhiễm không khí.
Bảng 54.1. Các nguyên nhân gây ô nhiễm không khi
| Hoạt động | Nhiên liệu bị đốt cháy |
| 1. Giao thông vận tải – Ôtô, máy bay – – |
– Xăng, dầu… – – |
| 2. Sản xuất công nghiệp: – – – |
Than đá – – |
| 3. Sinh hoạt: – – |
|
| 4. …* |
(* Học sinh có thể đưa ra thêm các hoạt động khác)
– Kể tên những hoạt động đốt cháy nhiên liệu tại gia đình em và hàng xóm có thể gây ô nhiễm không khí.
Trả lời:
| Hoạt động | Nhiên liệu bị đốt cháy |
| 1. Giao thông vận tải: – Ô tô – Tàu hỏa – Máy bay |
– Xăng dầu – Than đá, xăng dầu – Khí đốt |
| 2. Sản xuất công nghiệp: – Sản xuất điện – Sản xuất xi măng |
– Than đá – Đá vôi |
| 3. Sinh hoạt: – Nấu nướng – Thắp sáng |
– Củi, ga – Nến, dầu |
| 4. Sản xuất nông nghiệp: – Máy cày |
– Xăng dầu |
Hoạt động đốt cháy nhiên liệu trong gia đình em gây ô nhiễm môi trường như đun bếp than, bếp củi, bếp rơm.
2. Ô nhiễm do hoá chất bảo vệ thực vật và chất độc hoá học
Thuốc bảo vệ thực vật gồm các loại: thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, thuốc diệt nấm gây bệnh. Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật bên cạnh hiệu quả làm tăng năng suất cây trồng còn có tác động bất lợi tới toàn bộ hệ sinh thái, ảnh hưởng tới sức khoẻ của con người.
Chất độc hoá học làm rụng lá cây do quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở miền Nam Việt Nam trước đây đã phá huỷ môi trường và gây nhiều bệnh tật cho con người.
Câu hỏi 2 bài 54 trang 163 SGK sinh học lớp 9: Quan sát hình 54.2, hãy cho biết:
– Các hoá chất bảo vệ thực vật và chất độc hoá học thường tích tụ ở những mối trường nào?
– Mô tả con đường phát tán các loại hoá chất đó.
Trả lời:
Các hóa chất bảo vệ thực vật và chất độc hóa học thường được bón, phun cho thực vật.
– Các hóa chất bảo vệ thực vật và chất độc hóa học thường tích tụ trong đất, hồ ao nước ngọt, đại dương và phân tán trong không khí, bám, ngấm vào cơ thể sinh vật.
– Con đường phân tán của các loại hóa chất đó:
- Hóa chất độc theo đường nước mưa ngấm xuống đất làm ô nhiễm nguồn nước ngầm.
- Hóa chất độc theo đường nước mưa chảy vào ao hồ, một phần hòa tan trong hơi nước và bốc hơi vào không khí.
- Hóa chất độc theo đường nước mưa chảy vào đại dương, một phần hòa tan trong hơi nước và bốc hơi vào không khí.
- Hóa chất độc trong không khí theo nước mưa phân tán đi khắp nơi trên mặt đất.
3. Ô nhiễm do các chất phóng xạ
Năng lượng nguyên tử và các chất phóng xạ có khả năng gây đột biến ở người và sinh vật, gây ra một số bệnh di truyền, bệnh ung thư.
Nguồn ô nhiễm phóng xạ chủ yếu là từ chất thải của công trường khai thác chất phóng xạ, các nhà máy điện nguyên tử,… và qua những vụ thử vũ khí hạt nhân.
4. Ô nhiễm do các chất thải rắn
Chất thải rắn gây ô nhiễm bao gồm các dạng vật liệu được thải ra qua quá trình sản xuất và sinh hoạt:
– Các chất thải công nghiệp như đồ cao su, đồ nhựa, giấy, dụng cụ kim loại, đồ thuỷ tinh, tro xỉ,…
– Các chất thải từ hoạt động nông nghiệp chủ yếu là rác thải hữu cơ như thực phẩm hư hỏng, lá cây,..
– Chất thải từ hoạt động xây dựng gồm có đất, đá, vôi, cát,…
– Chất thải từ khai thác khoáng sản gồm đất, đá,…
– Hoạt động y tế thải ra bông băng bẩn, kim tiêm,… .
– Các gia đình thải ra nhiều loại rác như túi nilon dùng đựng đồ và gói thức ăn, thức ăn thừa,…
Câu hỏi 3 bài 54 trang 164 SGK sinh học lớp 9: Điền nội dung thích hợp vào bảng 54.2 những chất thải rắn gây ô nhiễm mà em thường gặp quanh nơi ở hoặc trên đường tới trường:
Bảng 54.2. Các chất thải rắn gây ô nhiễm
| Tên chất thải | Hoạt động thải ra chất thải |
| Giấy vụn | |
Trả lời:
Chất thải rắn gây ô nhiễm bao gồm các dạng vật liệu được thải ra qua quá trinh sản xuất và sinh hoạt.
| Tên chất thải | Hoạt động thải ra chất thải |
| Giấy vụn | Sinh hoạt, sản xuất công nghiệp, Giáo dục. |
| Túi nilong | Sinh hoạt, sản xuất. |
| Hồ vữa xây nhà | Xây dựng |
| Bông băng y tế | Hoạt động của bệnh viện, cơ sở y tế. |
5. Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh
Bên cạnh các sinh vật có ích, nhiều nhóm sinh vật gây bệnh cho người và các sinh vật khác. Nguồn gốc gây ô nhiễm sinh học chủ yếu là do các chất thải như phấn, rác, nước thải sinh hoạt, xác chết của sinh vật, nước và rác thải từ các bệnh viện,… không được thu gom và xử lí đúng cách đã tạo môi trường cho nhiều sinh vật gây hại cho người và động vật phát triển.
Câu hỏi 4 bài 54 trang 164 SGK sinh học lớp 9: Quan sát hình 54.5 và 54.6, hãy nêu nguyên nhân của một số bệnh ở người do sinh vật gây ra, dựa theo các mẫu câu hỏi gợi ý như sau:
– Nguyên nhân của bệnh giun sán?
– Các cách phòng tránh bệnh sốt rét?
– Nguyên nhân dẫn tới mắc các bệnh tả, lị?
Trả lời:
Nguồn gốc gây ô nhiễm sinh học chủ yếu do các chất thải như phân, rác, nước thải sinh hoạt, xác chết sinh vật, nước và rác thải từ bệnh viện… không được thu gom và xử lý đúng cách đã tạo môi trường cho nhiều sinh vật gây hại cho người và động vật phát triển.
– Nguyên nhân của bệnh giun sán là thức ăn không nấu chín, không rửa sạch, có mầm bệnh như trứng giun, ấu trùng sán.
– Phòng trừ sốt rét bằng cách tiêu diệt muỗi mang kí sinh trùng sốt rét như: diệt bọ gậy, giữ cho nơi ở luôn thoáng đãng, sạch sẽ, giữ vệ sinh nguồn nước để muỗi không sinh sản… và đi ngủ phải mắc màn.
– Nguyên nhân dẫn tới mắc các bệnh tả, lị là thức ăn không vệ sinh, bị nhiễm các sinh vật gây bệnh như trùng kiết lị, vi khuẩn E.coli.
Câu Hỏi Và Bài Tập
Hướng dẫn giải bài tập sách giáo khoa Bài 54: Ô nhiễm môi trường thuộc Chương III: Con Người, Dân Số Và Môi Trường môn Sinh Học Lớp 9. Các bài giải có kèm theo phương pháp giải và cách giải khác nhau.
Bài Tập 1 Trang 165 SGK Sinh Học Lớp 9
Những hoạt động nào của con người gây ô nhiễm môi trường?
Bài Tập 2 Trang 165 SGK Sinh Học Lớp 9
Tác hại của ô nhiễm môi trường là gì?
Bài Tập 3 Trang 165 SGK Sinh Học Lớp 9
Hãy lấy ví dụ minh họa:
– Chất thải từ các nhà máy làm ảnh hưởng tới môi trường tự nhiên
– Rác thải sinh hoạt gây ô nhiễm môi trường
– Mạch nước ngầm bị ô nhiễm
Bài Tập 4 Trang 165 SGK Sinh Học Lớp 9
Hãy cho biết nguyên nhân của việc ngộ độc thuốc bảo vệ thực vật sau khi ăn rau và quả.
Tóm Tắt Lý Thuyết
Lý thuyết Bài 54: Ô nhiễm môi trường Sách giáo khoa Sinh học lớp 9 ngắn gọn, đầy đủ, dễ hiểu có sơ đồ tư duy.
I. Khái Quát Ô Nhiễm Môi Trường
– Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất vật lí, hóa học, sinh học của môi trường bị thay đổi, gây tác hại tới đời sống của con người và các sinh vật khác.
– Nguyên nhân:
+ Do hoạt động của con người gây ra.
+ Do một số hoạt động của tự nhiên: núi lửa phun nhâm thạch gây nhiều bụi bặm, thiên tai lũ lụt tạo điều kiện cho nhiều loài vi sinh vật gây bệnh phát triển…
II. Các Tác Nhân Chủ Yếu Gây Ô Nhiễm
| Tác nhân gây ô nhiễm | Tác động | Nguyên nhân |
| Chất khí thải ra từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt | Các khí thải độc hại: cacbon oxit \((CO)\), lưu huỳnh ddioxxit \((SO_2)\), cacbonic \((CO_2)\), nitơ ddioxxit \((NO_2)\)… và bụi. | Quá trình đốt cháy nhiên liệu: gỗ, củi, than đá, dầu mỏ… |
| Hóa chất bảo vệ thực vật và chất độc hóa học | – Các chất độc hại được phát tán và tích tụ + Hóa chất (dạng hơi) → nước mưa → tích tụ trong đất, ao, hồ, sông suối, biển → ô nhiễm mạch nước ngầm, tích tụ trong nước. + Hóa chất → bám, ngấm vào cơ thể sinh vật. |
Các chất bảo vệ thực vật: thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ.. Các chất độc sử dụng trong sản xuất. |
| Các chất phóng xạ | Gây đột biến ở người và sinh vật, gây ra 1 số bệnh di truyền, ung thư. | Từ các nhà máy điện nguyên tử, các vụ thử vũ khí hạt nhân. |
| Các chất thải rắn | Các dạng vật liệu được thải ra qua quá trình sản xuất và sinh hoạt: – Chắc thải công nghiệp: cao su, nhựa, giấy, dụng cụ kim loại, thủy tinh, tro xi… – Chất thải nông nghiệp, rác thải hữu cơ: thực phẩm hư hỏng, lá cây… – Chất thải xây dựng: đất, vôi, cát… – Hoạt động y tế: bông băng bẩn, kim tiêm… – Chất thải gia đình: nilon dùng đựng đồ và gói thức ăn, thức ăn thừa…. |
Từ: – Sinh hoạt, sản xuất công nghiệp. – Sinh hoạt, xây dựng nhà, công sở… – Chất thải từ bệnh viện, sinh hoạt… |
| Sinh vật gây bệnh | – Bên cạnh nhiều nhóm sinh vật có ích, nhiều nhóm sinh vật gây bệnh cho người và các sinh vật khác. – Các chất thải như phân, rác, nước thải sinh hoạt, xác chết của sinh vật, nước và rác thải từ các bệnh viện… không được thu gom và xử lí đúng cách → gây bệnh cho người và động vật. |
Thói quen ăn uống, sinh hoạt của con người: ăn gỏi, ăn tái, ngủ không mắc màn… |
Câu Hỏi Trắc Nghiệm
Câu 1: Ô nhiễm môi trường là gì?
A. Là hiện tượng môi trường tự nhiên bị làm bẩn
B. Là hiện tượng thay đổi tính chất vật lí, hoá học và sinh học của môi trường
C. Là hiện tượng gây tác động xấu đến môi trường, do đó gây tác hại tới đời sống của sinh vật và con người
D. Cả A, B và C
Câu 2: Tác nhân chủ yếu gây ra ô nhiễm môi trường là:
A. Do các loài sinh vật trong quần xã sinh vật tạo ra
B. Các điều kiện bất thường của ngoại cảnh, lũ lụt, thiên tai
C. Tác động của con người
D. Sự thay đổi của khí hậu
Câu 3: Ô nhiễm môi trường dẫn đến hậu quả nào sau đây:
A. Ảnh hưởng xấu đến quá trình sản xuất
B. Sự suy giảm sức khoẻ và mức sống của con người
C. Sự tổn thất nguồn tài nguyên dự trữ
D. Cả A, B, C đều đúng
Câu 4: Các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm môi trường là gì?
1. Các khí thải từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt
2. Hoá chất bảo vệ thực vật và chất độc hoá học
3. Các chất phóng xạ
4. Các chất thải rắn
5. Các chất thải do hoạt động xây dựng (vôi, cát, đất, đá…)
6. Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh
7. Các chất độc hại sinh ra trong chiến tranh
Phương án đúng là:
A. 1, 2, 3, 4, 6
B. 1, 2, 3, 5, 6
C. 2, 3, 4, 5, 7
D. 1, 3, 4, 6, 7
Câu 5: Yếu tố gây ô nhiễm môi trường nào dưới đây là do các hoạt động công nghiệp và sinh hoạt của con người tạo ra?
A. Các khí độc hại như \(NO_2, SO_2, CO_2….\)
B. Các chất hoá học trên đồng ruộng
C. Chất thải hữu cơ như thực phẩm hư hỏng, phân động vật.
D. Cả A, B, C đều đúng
Câu 6: Các khí thải trong không khí chủ yếu có nguồn gốc từ:
A. Hoạt động hô hấp của động vật và con người
B. Quá trình đốt cháy các nhiên liệu
C. Hoạt động quang hợp của cây xanh
D. Quá trình phân giải xác hữu cơ của vi khuẩn
Câu 7: Nguồn năng lượng nào sau đây nếu được sử dụng sẽ ít gây ô nhiễm môi trường nhất?
A. Than đá
B. Dầu mỏ
C. Mặt trời
D. Khí đốt
Câu 8: Yếu tố nào sau đây không phải là các tác nhân hoá học gây ô nhiễm môi trường?
A. Lạm dụng thuốc diệt cỏ trong bảo vệ cây trồng
B. Dùng quá nhiều thuốc trừ sâu so với nhu cầu cần thiét trên đồng ruộng
C. Các khí thải từ các nhà máy công nghiệp
D. Các tiếng ồn quá mức do xe cộ và các phương tiện giao thông khác
Câu 9: Các chất bảo vệ thực vật và các chất độc hoá học thường được tích tụ ở đâu?
A. Đất, nước
B. Nước, không khí
C. Không khí, đất
D. Đất, nước, không khí, và trong cơ thể sinh vật
Câu 10: Yếu tố hoặc hoạt động nào sau đây là tác nhân làm môi trường ô nhiễm các chất phóng xạ?
A. Chất thải từ công trường khai thác chất phóng xạ
B. Những vụ thử vũ khí hạt nhân
C. Chất thải của nhà máy điện nguyên tử
D. Cả A, B, C đều đúng
Câu 11: Nguồn gốc gây ra sự ô nhiễm sinh học môi trường sống là do:
A. Các khí thải do quá trình đốt cháy nhiên liệu
B. Các chất thải từ sinh vật như phân, xác chết, rác bệnh viện
C. Các vụ thử vũ khí hạt nhân
D. Các bao bì bằng nhựa, cao su thải ra môi trường
Câu 12: Nguyên nhân nào sau đây dẫn đến ô nhiễm nguồn nước?
A. Nước thải không được xử lí
B. Khí thải của các phương tiện giao thông
C. Tiếng ồn của các loại động cơ
D. Động đất
Câu 13: Hiện tượng nào sau đây không gây ô nhiễm môi trường?
A. Khí thải công nghiệp, rác thải sinh hoạt
B. Nước thải công nghiệp, khí thải của các loại xe
C. Tiếng ồn của các loại động cơ
D. Trồng rau sạch, sử dụng phân vi sinh
Câu 14: Chọn câu sai trong các câu sau:
A. Con người hoàn toàn có khả năng hạn chế ô nhiễm môi trường
B. Trách nhiệm của chúng ta là phải góp phần bảo vệ môi trường sống cho chính mình và cho các thế hệ mai sau
C. Con người không có khả năng hạn chế ô nhiễm môi trường
D. Nâng cao ý thức của con người trong việc phòng chống ô nhiễm môi trường là biện pháp quan trọng nhất để hạn chế ô nhiễm môi trường
Câu 15: Những biện pháp bảo vệ và cải tạo môi trường là gì?
1. Hạn chế sự tăng nhanh dân số
2. Sử dụng có hiệu quả các nguồn tài nguyên
3. Tăng cường trồng rừng ở khắp mọi nơi
4. Bảo vệ các loài sinh vật
5. Kiểm soát và giảm thiểu các nguồn chất thải gây ô nhiễm
6. Tạo ra các loài vật nuôi, cây trồng có năng suất cao
7. Tăng cường xây dựng các công trình thuỷ điện
Phương án đúng là:
A. 1, 2, 3, 4, 7
B. 1, 2, 4, 5, 6
C. 2, 3, 4, 5, 6
D. 1, 3, 4, 5, 7
Ở trên là nội dung Bài 54: Ô Nhiễm Môi Trường thuộc Chương III: Con Người, Dân Số Và Môi Trường môn Sinh Học Lớp 9. Qua bài học giúp các bạn nêu được thế nào là ô nhiễm môi trường. Nhận biết được nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường, từ đó có được ý bảo vệ môi trường sống. Chúc các bạn học tốt Sinh Học Lớp 9.
Trả lời